Klauzule waloryzacyjne i inflacyjne
Klauzula waloryzacyjna jest postanowieniem umownym określającym wielkość świadczenia za pomocą innego niż pieniądz miernika wartości.
Zgodnie z art. 358(1) § 2 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.
W kontekście zmiany wynagrodzenia lub ceny świadczenia klauzule waloryzacyjne (zwane także inflacyjnymi, antyinflacyjnymi czy indeksacyjnymi) to zapisy w umowie pozwalające na zmianę po zawarciu umowy ceny lub stawki wynagrodzenia o określony wskaźnik (miernik).
Zmiana może polegać na wzroście lub obniżce ceny lub stawki wynagrodzenia, ale w praktyce (poza umowami z konsumentami) stosuje się przeważnie mechanizm pozwalający jedynie na podwyższenie ceny lub stawki wynagrodzenia.
Najbardziej popularne wskaźniki to miernik wzrostu cen towarów i usług (wskaźnik inflacji) czy wskaźnik wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.
Liczba podwyżek zależy od postanowień zapisu waloryzacyjnego i może obejmować jedną podwyżkę w danym okresie rozliczeniowym lub kilka (np. w ciągu roku).
Klauzule waloryzacyjne do tej pory spotykane były najczęściej w umowie najmu, dzierżawy, o roboty budowalne czy w umowach finansowych (kredytowych, pożyczki), ale galopująca inflacja powoduje, że stosuje się je coraz powszechniej we wszelkiego rodzaju umowach (w tym także umowach o pracę) zabezpieczając się przed skutkami wzrostu cen i kosztów.
Polskie prawo cywilne przewiduje także w art. 358(1) § 3 k.c. tzw. waloryzację sądową, która pozwala sądowi, po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
W umowach zawieranych z kontrahentami – wobec niepewności na rynku i galopującej inflacji – warto zastanowić się nad wprowadzeniem klauzul waloryzacyjnych jako stałego elementu, dobierając odpowiedni wskaźnik (miernik) wzrostu.
Natomiast w zawieranych umowach z dostawcami warto przyjrzeć się i dokładnie przeanalizować proponowane przez dostawców wszelkiego typu zapisy waloryzacyjne i negocjować ich konstrukcje.