Kontrowersje wokół dyrektywy o prawie autorskim na rynku cyfrowym

Parlament Europejski przyjął dyrektywę w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym (nazywana przez wielu „ACTA2”) regulującą w szczególności cyfrowe i transgraniczne sposoby korzystania z treści chronionych.

Dyrektywa wprowadza trzy rodzaje środków: dostosowujące wyjątki i ograniczenia do otoczenia cyfrowego i transgranicznego, mające na celu poprawienie praktyk licencyjnych i zapewnienie szerszego dostępu do treści oraz mające na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku w zakresie praw autorskich.

W zakresie pierwszej grupy środków dopuszcza się zwielokrotnianie i pobranie chronionych utworów przez instytucje badawcze w celu przeprowadzenia „eksploatacji tekstów i danych” na utworach do badań naukowych, cyfrowe korzystanie z utworów w celu zilustrowania nauczania (niekomercyjnie) oraz wykonywanie przez instytucje dziedzictwa kulturowego kopii utworów znajdujących się w ich zbiorach w celu ich zachowania (dziedzictwo kulturowe).

W zakresie drugiej grupy środków reguluje się korzystanie z utworów niedostępnych w obrocie handlowym (nieupublicznionych) przez instytucje dziedzictwa kulturowego oraz wprowadza się mechanizm ułatwiający dostępność i uzyskiwanie licencji na utwory audiowizualne do publikacji na platformach wideo na żądanie (wyznaczone przez państwa członkowskie organy mają pomóc w prowadzeniu negocjacji i osiągnięciu porozumienia w sprawie licencji).

Natomiast w trzeciej grupie środków znalazły się rozwiązania budzące najwięcej kontrowersji.

Autorom i wykonawcom przyznano prawo do otrzymywania regularnych, aktualnych i pełnych informacji na temat eksploatacji swoich utworów i wykonań, w tym w odniesieniu do uzyskanych dochodów oraz należnego wynagrodzenia (obowiązek przejrzystości), od podmiotów, którym udzielili licencji lub na które przenieśli swoje prawa oraz do żądania dodatkowego wynagrodzenia w przypadku, gdy pierwotnie uzgodnione wynagrodzenie jest niewspółmiernie niskie w porównaniu do późniejszych właściwych dochodów i korzyści uzyskiwanych z eksploatacji utworów lub wykonań (mechanizm dostosowania umów).

Wydawcom zapewniono prawa pokrewne do publikacji prasowych w zakresie cyfrowych sposobów korzystania (wyłączne prawo do zwielokrotniania utworu i do publicznego udostępniania i podawania do publicznej wiadomości), a w przypadku ograniczeń lub wyjątków wynikających chociażby z dyrektywy harmonizującej 2001/29/WE państwa członkowskie mogą przewidzieć dla wydawcy możliwość roszczenia o udział w rekompensacie za korzystanie z utworu.

Na serwisy internetowe udostępniające treści cyfrowe nałożony został obowiązek zapewnienia ochrony praw i zapobiegania dostępności utworów chronionych, co oznacza konieczność sprawdzania legalności publikowanych materiałów. Do środków ochrony dyrektywa zalicza m.in. stosowanie skutecznych technologii rozpoznawania treści.

Zapisy dyrektywy są w wielu miejscach nieostre, dlatego też należy poczekać na akty prawne wdrażające ją w życie w państwach członkowskich.

Źródło: projekt dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym (z wniosku Komisji Europejskiej).